CKPS và CKCS là hai dạng chứng khoán khá phổ biến hiện nay. Tuy nhiên, không ít nhà đầu tư mới thường nhầm lẫn giữa 2 loại chứng khoán này. Việc nhầm lẫn giữa 2 loại chứng khoán này trong khi giao dịch sẽ dẫn đến nhiều tai hại khó lường. Thế nên mọi người hãy tìm hiểu rõ về phái sinh và chứng khoán cơ sở. Đặc biệt cần phải phân biệt rõ 2 loại chứng khoán kể trên. Để nhận biết phái sinh và chứng khoán cơ sở cũng khá đơn giản. Mặc dù cả 2 đều sở hữu nhiều đặc điểm chung. Thế nhưng bên cạnh đó lại có muôn vàn điểm khác biệt dễ nhận biết. Mời mọi người hãy cùng chúng mình phân tích chi tiết hơn về CKPS và CKCS.
Tổng quan về CKCS
Chứng khoán cơ sở là loại chứng khoán được sử dụng với mục đích làm tài sản cơ sở của chứng quyền và là cổ phiếu được niêm yết trên sàn giao dịch chứng khoán ở Việt Nam, phải thuộc chỉ số VN30 hay HNX30 và đáp ứng đủ những tiêu chí về mức vốn hóa trên thị trường, mức độ thanh khoản, tỷ lệ tự do chuyển nhượng, chứng chỉ quỹ ETF niêm yết trên Sở giao dịch chứng khoán, kết quả hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp phát hành chứng khoán cơ sở và các tiêu chí khác theo quy định của Ủy ban chứng khoán Việt Nam.
Chứng quyền phải đảm bảo là chứng khoán hay tài sản đảm bảo do doanh nghiệp chứng khoán phát hành, cho phép người sở hữu được quyền bán (chứng quyền bán) hoặc được quyền mua (chứng quyền mua) chứng khoán cơ sở cho tổ chức phát hành chứng quyền đó theo một mức giá đã được xác định trước đó hay một thời điểm đã được xác định trước hoặc sẽ được nhận khoản tiền chênh lệch giữa giá trị thực tế và giá chứng khoán cơ sở ở thời điểm thực hiện.
Tổng quan về CKPS
Chứng khoán phái sinh là 1 hợp đồng tài chính được thiết lập ngày hôm nay giữa hai bên tham gia, về một giao dịch sẽ được thực hiện vào một thời điểm nào đó trong tương lai. Giao dịch được thỏa thuận trong hợp đồng thường liên quan đến việc mua/ bán một tài sản – chính là tài sản cơ sở của chứng khoán phái sinh. Trong thời gian tồn tại của hợp đồng, giá trị của chứng khoán phái sinh không cố định mà thay đổi theo sự biến động giá tài sản cơ sở của nó.
CKPS và CKCS có gì khác nhau?
CKPS và CKCS đều có những đặc điểm khá giống nhau. Thế nhưng bên trong những đặc điểm đó lại có một vài sự khác biết đấy. Chi tiết như sau:
Ký quỹ
CKPS:
- Phải có đủ 100% tiền và cổ phiếu trước khi giao dịch.
- Có thể vay ký quỹ để mua cổ phiếu. Chỉ các cổ phiếu đạt tiêu chuẩn mới được giao dịch ký quỹ.
CKCS:
- Chỉ ký quỹ một tỷ lệ nhất định so với giá trị các hợp đồng tương lai.
- Hiện tại tỷ lệ ký quỹ theo quy định của VSD là 13% nhưng để phòng ngừa rủi ro.
Bước giá
CKPS: Sàn HSX < 10.000 đồng: 10 đồng 10.000 – 49.950: 50 đồng ≥ 50.000: 100 đồng Sàn HNX và UpCom 100 đồng.
CKCS: 0.1 điểm chỉ số (Hợp đồng tương lai chỉ số VN30).
Giá tham chiếu
CKPS:
- Là giá đóng cửa của cổ phiếu trong phiên giao dịch liền trước.
- Ngày giao dịch đầu tiên: mức giá do doanh nghiệp đăng ký và HNX, HOSE phê duyệt.
CKCS:
- Là giá thanh toán cuối ngày của hợp đồng tương lai trong ngày giao dịch liền trước.
- Ngày giao dịch đầu tiên: là giá lý thuyết (do VSD tính toán và công bố).
Khối lượng nắm giữ tối đa
CKPS: Không giới hạn, trừ một số trường hợp đặc biệt hạn chế tỷ lệ nắm giữ của nhà đầu tư nước ngoài.
CKCS:
- Nhà đầu tư cá nhân: 5.000 hđ.
- Tổ chức: 10.000 hđ.
- Nhà đầu tư chuyên nghiệp (tổ chức có tư cách pháp nhân): 20.000 hđ.
Thời gian thanh toán
CKPS:
- Ngày T+0: ghi nhận giao dịch
- Ngày T+1: ngày chờ tiền, cổ phiếu về
- Ngày T+2: ngày thanh toán
- Ngày T+3: có thể giao dịch tiếp
CKCS:
- Ngày T+0: ghi nhận giao dịch. Có thể mua bán liên tục trong ngày
- Ngày T+1: ngày thanh toán lãi/lỗ
- Việc thanh toán thực hiện vào cuối giờ giao dịch hàng ngày.
- Nếu tài khoản lỗ ròng khiến số dư ký quỹ dưới mức quy định, nhà đầu tư phải bổ sung vào sáng ngày giao dịch hôm sau, nếu không sẽ bị buộc đóng vị thế.
- Nếu tài khoản lãi ròng, nhà đầu tư sẽ được nhận lãi phát sinh vào sáng ngày hôm sau.
Một vài điểm nhận biết khác
| Nội dung | Chứng khoán Cơ sở | Chứng khoán Phái sinh |
| Thời gian giao dịch | 09h00 – 11h30; 13h00 – 15h00 | 08h45 – 11h30; 13h00 – 14h45 |
| Các loại lệnh giao dịch | ATO, ATC, LO, MAK, MOK, MTL | ATO, ATC, LO, MAK, MOK, MTL |
| Phương thức giao dịch | Khớp lệnh và thỏa thuận | Khớp lệnh và thỏa thuận |
| Nguyên tắc khớp lệnh | Ưu tiên về giá và thời gian | Ưu tiên về giá và thời gian |
| Biên độ dao động giá | ± 7% (đối với sàn HOSE) ± 10% (đối với sàn HNX) ± 15% (đối với sàn UPCOM) | ± 7% |
| Thời gian sở hữu | Không giới hạn | Sở hữu tối đa đến ngày đáo hạn |
| Số lượng niêm yết | Có giới hạn (phụ thuộc vào tổ chức phát hành cổ phiếu) | Không giới hạn |
| Khối lượng phát hành | Theo quy mô vốn của các doanh nghiệp | Không giới hạn |
| Khối lượng giao dịch tối thiểu | Bội số 10 cổ phiếu (đối với sàn HOSE) Bội số 100 cổ phiếu (đối với sàn HNX và UPCOM) | 1 hợp đồng |
| Khối lượng giao dịch tối đa | 500.000 CP/ lệnh đối với sàn HOSE – 999.990 CP/ lệnh đối với sàn HNX và Upcom | 500 hợp đồng/lệnh |
| Khả năng bán khống chứng khoán | Chưa được thực hiện | Thực hiện bằng hình thức tham gia vị thế bán |
CKPS hấp dẫn hơn khá nhiều so với CKCS
Thứ nhất, chứng khoán phái sinh với đặc tính giá biến động lớn và nhanh do tỷ lệ đòn bẩy cao, khoảng 6 lần, do đó Quý khách khi tham gia cần nắm vững kiến thức cũng như chuẩn bị tâm lý để tránh mua/bán quá nhiều trong ngày theo biến động giá và dẫn đến thua lỗ.
Thứ hai, khi giao dịch phái sinh Quý khách chỉ ký quỹ một phần nên nếu trong phiên giá biến động ngược chiều với kỳ vọng thì nhà đầu tư cần phải bổ sung tiền ngay để tránh bị đóng bớt hợp đồng đang nắm giữ để đưa tài khoản về mức an toàn.
Tuy nhiên, phái sinh có lợi thế T0 nên Quý khách có thể dễ dàng đóng vị thế, không phải chờ chứng khoán về sau T+2 ngày như chứng khoán cơ sở. Ngoài ra, nhà đầu tư có thể sinh lời ngay cả khi thị trường xuống bằng việc thực hiện bán trước rồi mua lại sau, trong khi đó thị trường cơ sở nhà đầu tư chỉ có thể sinh lời khi giá tăng