Có một yếu tố trong đầu tư chứng khoán phái sinh mà khá ít người nắm rõ, đó là vị thế. Tuy nhiên, không phải ai cũng nắm rõ về thuật ngữ đầu tư chứng khoán ngày. Do đó, các bạn thường cảm thấy lúng túng trong những phiên giao dịch đầu tiên. Việc hiểu rõ về thuật ngữ này có thể đem lại cho bạn một số lợi ích nhất định. Điển hình như việc phân tích thị trường, lập kế hoạch đầu tư, giao dịch,… Vì vậy, trong bài viết này, chúng mình sẽ bật mí cho bạn tất tần tật về thuật ngữ “vị thế”. Bạn sẽ biết về việc đóng/mở, giới hạn, khái niệm,… Và tất cả những thứ bạn cần biết sẽ ở ngay bên dưới đây.
Những điều cần biết về vị thế phái sinh
Vị thế trong đầu tư phái sinh có những vấn đề cần nắm rõ như sau:
Khái niệm về vị thế phái sinh
Vị thế một chứng khoán phái sinh (position) tại một thời điểm là trạng thái giao dịch và khối lượng chứng khoán phái sinh còn hiệu lực mà nhà đầu tư đang nắm giữ tính đến thời điểm đó. Nhà đầu tư mua hoặc bán một CKPS được gọi là mở position mua hoặc mở position bán CKPS đó.
Vị thế đối với hợp đồng tương lai
Trong giao dịch hợp đồng tương lai (HĐTL), position một CKPS bao gồm vị thế mua và bán.
- Vị thế mua: Khi NĐT kỳ vọng giá của tài sản cơ sở (ví dụ chỉ số VN30 Index) sẽ tăng trong tương lai. Nhà đầu tư sẽ mua hợp đồng, được gọi là mở position mua hay tham gia position mua (bên mua).
- Vị thế bán: Khi NĐT là người đang nắm giữ tài sản cơ sở. Cho rằng giá của tài sản cơ sở sẽ giảm trong tương lai. Nhà đầu tư sẽ bán hợp đồng và được gọi là mở position bán hay tham gia position bán (bên bán).
Vị thế ròng
Vị thế ròng một CKPS sẽ được xác định bằng chênh lệch giữa position mua đã mở và position bán đã mở của CKPS đó tại cùng một thời điểm, và theo nguyên tắc các position đối ứng (position mua – position bán) của cùng một HĐTL có cùng thời điểm đáo hạn trên cùng một tài khoản giao dịch được tự động đối trừ với nhau.
Giới hạn của vị thế
- Giới hạn vị thế một CKPS là position ròng tối đa của CKPS. Hoặc của các CKPS khác dựa trên cùng một tài sản cơ sở mà nhà đầu tư được quyền nắm giữ tại một thời điểm.
- Giới hạn vị thế nhằm ngăn ngừa một cá nhân, tổ chức nắm giữ số lượng hợp đồng quá lớn. Hạn chế những ảnh hưởng tới việc giao dịch của chứng khoán phái sinh. Giúp duy trì ổn định thị trường. Qua đó, đảm bảo sự công bằng và quyền lợi nhà đầu tư. Đặc biệt là khi tham gia chứng khoán phái sinh.
Cách vận hành của vị thế
Vị thế có 2 cách vận hành chính, bạn có thể tham khảo như sau:
Vị thế mở
Position mở một chứng khoán phái sinh thể hiện việc nhà đầu tư đang nắm giữ chứng khoán phái sinh còn hiệu lực và chưa được thanh lý hoặc tất toán.
- Mở vị thế mua: Là nhà đầu tư mua một CKPS được gọi là mở position mua. Ví dụ: NĐT Xx muốn mua hợp đồng VN30F1901 sẽ đặt lệnh chào được khớp trên thị trường. Như vậy NĐT Xx được coi là đang mở position mua
- Mở vị thế bán: Là khi nhà đầu tư bán một CKPS được gọi là mở position bán. Ví dụ: NĐT Xy muốn bán hợp đồng VN30F1901 sẽ đặt lệnh chào bán, được khớp trên thị trường. Như vậy NĐT Xy được coi là đang mở position bán.
Vị thế đóng
Việc đóng position một CKPS thường tùy thuộc vào chiến lược của các NĐT. Dưới đây sẽ là các nguyên nhân cơ bản. Có 2 trường hợp đóng position một CKPS như sau:
- Trường hợp 1 – Chấm dứt position trước khi HĐTL đáo hạn. Ví dụ: Một NĐT Xx mua 10 hợp đồng tương lai VN30F1809 đáo hạn tháng 9. Trước khi đáo hạn, chỉ số tăng mạnh và NĐT dự đoán chỉ số VN30 Index khó có thể tăng tiếp hoặc thậm chí có thể đảo chiều giảm điểm. NĐT Xx quyết định bán hết số hợp đồng đã mua để chấm dứt position mua, dù các HĐTL đó chưa đến thời điểm đáo hạn. Trường hợp này NĐT Xx đã thực hiện đóng position CKPS với mục đích để chốt lời.
- Trường hợp 2 – Nắm giữ HĐTL đến khi đáo hạn và thanh toán hợp đồng. Ví dụ: Một NĐT XY mua 10 hợp đồng tương lai VN30F1809 đáo hạn tháng 9. Nhận thấy chỉ số có xu hướng tăng giá, NĐT Xy quyết định giữ hợp đồng đến khi đáo hạn. Thời điểm đáo hạn, NĐT Xy bán hợp đồng để chấm dứt position mua và thanh toán hợp đồng. Trong trường hợp này NĐT Xy đã nắm giữ HĐTL đến khi đáo hạn.
Bù trừ vị thế
Bù trừ vị thế, là biện pháp đóng position được sử dụng phổ biến trên thị trường hợp đồng quyền chọn. Trong trường hợp này, position quyền chọn được đóng bất cứ lúc nào mà không cần chờ đến thời điểm đáo hạn của hợp đồng quyền chọn đó. Nhà đầu tư chỉ cần thực hiện một giao dịch đảo ngược với giao dịch ban đầu để thoát ra ngoài. Chẳng hạn, nhà đầu tư đang nắm giữ position mua quyền chọn thực hiện giao dịch bù trừ bằng một lệnh bán chính quyền chọn đó (bán để đóng position). Ngược lại, giao dịch bù trừ của một position bán quyền chọn được thực hiện bằng lệnh mua quyền chọn đó (mua để đóng position).
Cần chú ý rằng, quyền chọn được sử dụng cho giao dịch đảo ngược (để bù trừ position) phải là quyền chọn đối với cùng tài sản cơ sở, có cùng mức giá thực hiện và cùng thời điểm đáo hạn như quyền chọn ban đầu lúc mở position. Đến thời điểm đáo hạn, nếu nhà đầu tư chưa đóng position thì quyền chọn sẽ được thực hiện hoặc quyền chọn được để đáo hạn vô giá trị.
Hiểu được position trong chứng khoán phái sinh là gì đồng nghĩa với việc hiểu thêm về thị trường. Từ đó, các nhà đầu tư sẽ có thêm kiến thức và kinh nghiệm. Nhằm đưa ra được những quyết định đầu tư đúng đắn nhất.